Wierzbownica drobnokwiatowa – Epilobium parviflorum Schreb. to jeden z kilkunastu gatunków rodzaju Epilobium L. należącego do rodziny Onagraceae (wiesiołkowate) spotykanych na terenie Polski [ 1 ]. Jest to pospolita w kraju roślina zielna, której zasięg występowania obejmuje praktycznie całą Europę, spotykana jest także w Azji (Indie, Chiny). Roślina posiada lancetowate liście, ułożone w różny sposób, w zależności od umiejscowienia na łodydze. Kwiaty barwy liliowej lub jasnofioletowej pojawiają się w kątach liścich w okresie od czerwca do września. Owocem jest torebka z nasionami opatrzonymi puche
Od dawna wyciągi z części nadziemnych wierzbownicy drobnokwiatowej stosowane są w łagodnym przeroście gruczołu krokowego. Nazwa „łagodny” w odniesieniu do tej postaci przerostu gruczołu krokowego oznacza, że charakter nadmiernego wzrostu tkanki nie posiada cech złośliwości, czyli nie wykazuje zdolności do tworzenia przerzutów. Jest to jednak stan, w którym nieprawidłowy wzrost komórek gruczołu krokowego stale postępuje. Z uwagi na umiejscowienie narządu, którego dotyczy schorzenie, odczuwane dolegliwości związane są z utrudnionym odprowadzaniem moczu z pęcherza moczowego. Chory zauważa konieczność częstszego oddawania moczu, wrażenie niezupełnego opróźnienia pęcherza – co jest zresztą nie tylko subiektywnym odczuciem, ale i rezultatem faktycznego zalegania moczu w pęcherzu. Pojawia się przerywany strumień moczu, łatwiej dochodzi do zakażeń. Główną taktyką nieoperacyjnego leczenia łagodnego przerostu gruczołu krokowego jest zmniejszanie jego rozmiarów w wyniku podawania steroli roślinnych o działaniu antyandrogenowym, a także hamowanie procesu zapalnego, który towarzyszy przerostowi i komplikuje jego przebieg. Wśród roślin zawierających składniki o takim działaniu jest kilka surowców egzotycznych jak np. palma sabalowa, z której pozyskuje się owoce (Sabal fructus) i śliwa afrykańska dostarczająca kory (Pruni africani cortex). Z surowców pochodzenia krajowego na uwagę zasługują: korzeń pokrzywy (Urticae radix), nasiona dyni (Cucurbitae semen) i właśnie ziele wierzbownicy (Epilobii herba). Do głównych składników identyfikowanych w wyciągach z nadziemnych części wierzbownicy należą: oenoteina B (substancja o charakterze garbnikowym, dimeryczna pochodna kwasu elagowego) i glikozydy flawonolowe [ 2 ][ 3 ][ 4 ][ 5 ][ 6 ][ 7 ], a także sterole roślinne [ 2 ]. Według danych literaturowych wyciągi z wierzbownicy wykazują działanie antyutleniające i przeciwzapalne [ 4 ][ 5 ][ 6 ][ 7 ][ 8 ][ 9 ], a także przeciwbakteryjne [ 9 ]. Istnieją także doniesienia na temat hamowania proliferacji hormonozależnych nowotworów gruczołu krokowego i obniżenia wydzielania PSA (markera nowotworowego) a także hamowaniu aktywności arginazy przez składniki czynne wierzbownicy, głównie enoteinę B [ 4 ].
Mechanizm działania składników wyciągów z wierzbownicy polega na hamowaniu enzymu 5-alfa-reduktazy, odgrywającego ważną rolę w procesie syntezy androgenów. Oenoteina B hamuje także aktywność enzymów odgrywających istotną rolę w procesie zapalnym – lipooksygenazy i hialuronidazy [ 3 ], a także cyklooksygenazy-1. Biorąc pod uwagę mechanizm działania składników wierzbownicy, potwierdzony wynikami badań, dostępnych w literaturze można uznać, że preparatu na bazie tego surowca mogą być bardzo skutecznym środkiem łagodzącym przypadłości związane z łagodnym przerostem gruczołu krokowego. Wyciągi z wierzbownicy stosowane są doustnie.
Literatura
[ 1 ] Mirek Z., Piękoś-Mirkowa Z., Zając A., Zając M: Vascular Plants of Poland A Checklist – Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski.
[ 2 ] LESUISSE, D., et al. Determination of oenothein B as the active 5-α-reductase-inhibiting principle of the folk medicine Epilobium parviflorum. Journal of natural products, 1996, 59.5: 490-492.
[ 3 ] KISS, Anna K., et al. Oenothein B’s contribution to the anti-inflammatory and antioxidant activity of Epilobium sp. Phytomedicine, 2011, 18.7: 557-560.
[ 4 ] STOLARCZYK, Magdalena, et al. Extracts from Epilobium sp. herbs, their components and gut microbiota metabolites of Epilobium ellagitannins, urolithins, inhibit hormone‐dependent prostate cancer cells‐(LNCaP) proliferation and PSA secretion. Phytotherapy research, 2013, 27.12: 1842-1848.
[ 5 ] SLACANIN, I., et al. Isolation and determination of flavonol glycosides from Epilobium species. Journal of Chromatography A, 1991, 557: 391-398.
[ 6 ] BALAZS, A., et al. Comparison of free radical scavenging activity and phenoloid content of Epilobium parviflorum Schreb. Acta horticulturae, 2003, 597: 185-190.
[ 7 ] TÓTH, Barbara Hevesi; BLAZICS, Balázs; KÉRY, Ágnes. Polyphenol composition and antioxidant capacity of Epilobium species. Journal of pharmaceutical and biomedical analysis, 2009, 49.1: 26-31.
[ 8 ] HEVESI, B. T., et al. Antioxidant and antiinflammatory effect of Epilobium parviflorum Schreb. Phytotherapy Research: An International Journal Devoted to Pharmacological and Toxicological Evaluation of Natural Product Derivatives, 2009, 23.5: 719-724.
[ 9 ] STEENKAMP, Vanessa, et al. Studies on antibacterial, anti-inflammatory and antioxidant activity of herbal remedies used in the treatment of benign prostatic hyperplasia and prostatitis. Journal of Ethnopharmacology, 2006, 103.1: 71-75.
[ 10 ] MARCZYNSKI Z., ZGODA, M. M., JAMBOR J. Application of silicified microcrystalline cellulose (Prosolv) as a polymer carrier of Epilobium parviflorum Schreb. extract in oral solid drug form. Polymers in medicine, 2007, 37.2: 21.
